Raymond Depardon

Psychiatrisch ziekenhuis nabij Turijn, © Raymond Depardon 1980

Tot zijn eigen verbazing kreeg Depardon in 1979 toegang tot een aantal psychiatrische inrichtingen in Italië, waaronder St. Clemente. Met de typische groffe korrel van die tijd bewoog hij zich door de verveloze ruimten. Opvallend is de totale berusting die van de bewoners uitgaat. Vrijwel niemand kijkt in de lens. Het meest expressieve gebaar, een mogelijke emotie, biedt de man die een jas over zijn hoofd trekt. Maar ook hier weten wij niet of dit een reactie is op de fotograaf of dat altijd zo zit, dag in dag uit. Een aanklacht gaat niet van de foto's uit, meer een vaststelling. Depardon verliet de inrichting toen hij er niets meer bij voelde en 'niet meer bang was voor de gekken'.


Vader Depardon, uit: La Ferme du Garet (1995)

Voor het eerst wordt het oeuvre van de Franse fotograaf, filmmaker en schrijver Raymond Depardon (Frankrijk, 1942) grootschalig in Nederland geïntroduceerd. Het fotomuseum laat een selectie van fotoprojecten zien waaronder Notes (1979), San Clemente (1984), La Ferme du Garet (1995) en Errance (2000). In La Ferme legt hij het boerenleven op het Franse platteland vast, nu het nog kan. Hij was voorbestemd zijn vader op te volgen maar vertrok op zijn vijftiende naar Parijs om fotograaf te worden. Schitterend is de foto van de natuurstenen vloer met een hoek van de keukentafel; de tafel waaraan beslissingen worden genomen, wordt gegeten en wordt gezwegen.

Het Filmmuseum vertoont verschillende documentaires van Depardon, waaronder de eerste twee delen van een drieluik over hetzelfde onderwerp. Daarnaast reist de fotograaf/filmer veel. In Afriques: comment ça va avec la douleur? gaat hij in '96 terug naar Afrika. Tijdens zijn afwezigheid heeft AIDS nog meer om zich heengegrepen en zijn er in Rwanda een miljoen doden gevallen. Daar staat een filmer, machteloos, beschaamd om zijn egocentrisch uitgangspunt, te geëngageerd om de ellende de rug toe te keren. Met de staart tussen de benen vlucht hij naar Alexandrië.
De filmcamera voegt weinig toe aan de opgetekende verhalen en de fotografische beelden die de lens steeds weer zoekt, kadreert, en loslaat op zoek naar de volgende veelzeggende compositie. Een driepoot die de camera in 360 graden rond laat draaien werpt geen nieuw licht op het volmaakt gekozen standpunt, anders dan het eindeloos voortduren van pijn, verveling en armoede. Depardon toont zijn eigen gelijk; een documentairemaker is een fotograaf die niet kan kiezen - of niet durft te kiezen - voor één beeld. Terwijl zijn foto's overtuigend laten zien dat hij hier geen enkele moeite mee heeft.

• Magnum Photos: Raymond Depardon Portfolio
• Nederlands Fotomuseum (t/m 5/2/'06)
• Filmmuseum Amsterdam (t/m 5/2/'06)